Jak zmierzono odległości do Księżyca, planet i gwiazd?
Paralaksa
Jak daleko od nas znajdują się od nas daleko widoczny na niebie Księżyc oraz jasno świecące planety: Wenus, Mars, Jowisz? Jak odległe jest Słońce? Jak daleko jest od gwiazd? Odpowiedzi na te pytania próbowali znaleźć uczeni już w czasach starożytnych jednak wyniki ich dociekań były obarczone bardzo dużymi błędami wynikającymi z mało dokładnych metod obserwacji.
Zjawisko paralaksy trafnie przedstwia poniższy obrazek.
Kąt o wierzchołku, który zawiera „Object” i ramionach przechodzących przez oczy (Viewpoint A i B) nazywany jest kątem paralaksy oznacza się go grecką literą π. Należy zwrócić uwagę na ciekawą zależność, im bliżej oczu znajduje się "Object", tym większy jest kąt paralaksy.
Paralaksa jest efektem geometrycznym powodującym zmianę położenia obiektu bliższego na tle dalszych przy zmianie miejsca obserwacji (Rys 1.1). Z powodu ruchu orbitalnego Ziemi w ciągu roku bliższe gwiazdy zakreślają na sferze niebieskiej małe elipsy. Paralaksę można zaobserwować również na skutek ruchu obrotowego Ziemi, nazywamy ją wtedy paralaksą dobową. Efekt ten jest mierzalny tylko dla obiektów bliskich Ziemi, takich jak sztuczne satelity lub Księżyc. Paralaksę roczną opisuje się ilosciowo przez kąt .
Rys.1.1. Zmiana miejsca widomego spowodowana paralaksą roczną.
Odległość Księżyca
Bazą do zmierzenia odległości z Ziemi do Księżyca jest odcinek łaczący dwa punkty na Ziemi odległe od siebie o kilka tysięcy kilometrów. Jeżeli w tej samej chwili obserwujemy Księżyc z dwóch rożnych miejsc, widzimy go na tle innych gwiazd, przez co mozemy wyznaczyć kąt pralaksy π. Znając odległość między miejscami obserwacji obliczmymy odległość Księżyca od Ziemi. Jeśli przyjmujemy, że bazą jest odcinek równy promieniowi Ziemi, to mówimy o pralaksie geocentrycznej.
